تعریف:

نوشته ای است که به واسطه آن صادر کننده  به بانک دستور می دهد تا مبلغی را از حساب جاری صادر کننده به دارنده چک در موعد آن پرداخت نماید.

 

*چک سند عادی تجاری است و طبق ماده ۲ قانون صدور چک مصوب سال 1382، در حکم اسناد لازم الاجرا میباشد.

* وسیله ای برای پرداخت و یا دریافت وجه است و به این علت وسیله ای برای کسب اعتبار نیست.

 

 

ارکان چک:

1-صادر کننده چک: صادر کننده در واقع صاحب حساب است و ورق چک را تکمیل و امضا میکند.

 

2-دارنده چک:

شخصی که چک برای او صادر و یا کسی که با پشت نویسی یا وراثت، چک به او منتقل شده است.

*چک در وجه شخص معین هم میتواند صادر شود.

*طبق قانون صدور چک ( که قانون ناظر بر شکایت کیفری از چک است ) تنها دارنده چک میتواند اقدام به شکایت کیفری از چک برگشتی نماید

* وجه تنها به کسی که چک به نام او صادر یا پشت نویسی شده پرداخت میشود و به موجب این، صدور چک در وجه حامل ممنوع میباشد.

 

 

3-محال علیه:

معنی محلی که محل یا پول در آنجا وجود دارد و نگهداری می شود

 *در اسناد تجاری، مُحل به معنای پول است و چک بی محل یعنی چکی که پول در حساب آن وجود ندارد.

 

 

نکات مهم برای صدور چک:

-صدور چک بدون قلم خوردکی و خط خوردگی

*در زمان خط خوردگی میتوان در پشت چک، کلمه یا عدد درست را نوشت و با امضاء تایید کرد.

-نوشتن مبلغ وتاریخ چک به عدد و حروف

-نوشتن محل صدور چک و امضاء چک

*چک تنها با امضا معتبر است و درج مهر و یا اثر انگشت به جای امضاء قابل قبول نیست.

-صادر کننده باید در هنگام نوشتن چک به اندازهٔ مبلغ مندرج در آن، در حساب خود وجه نقد، اعتبار یا پشتوانهٔ قابل تبدیل به وجه نقد داشته باشد.

 

 

انواع چک:

مطابق ماده 1 قانون چک، انواع چک عبارت است از:

1-چک عادی:

چکی که صاحب حساب، آن را در وجه سایر افراد صادر میکند و دارنده آن تضمینی جز اعتبار صادرکننده آن ندارد.

 

2-چک تایید شده:

این نوع چک بر خلاف چک های عادی به علت تایید وجود وجه توسط بانک از اعتبار پرداختی بالاتری برخوراست. و تایید بانک بدین صورت است که حساب صادر کننده را به میزان مبلغ مندرج در چک جدا و مسدود میکند و وجه تایید شده را تنها به دارنده چک پرداخت مینماید.

 

3-چک بانکی (تضمین شده):

به تقاضای مشتری توسط بانک صادر شده و در وجه خود بانک صادر کننده و یا یکی از شعب همان بانک خواهد بود . همچنین چکی که در اکثر قوانین جزایی و حقوق کیفری مانند اسکناس است و جعل آن نیز مستوجب قواعد جرم جعل اسناد رسمی برداشت میشود.

*مزیت این چک این است که  پرداخت وجه توسط بانک تضمین میشود.

 

4-چک بین بانکی یا رمز دار:

چکی که به درخواست مشتری توسط بانک برای یکی از بانکهای دیگر در سطح کشور همراه با رمز صادر شده. و باعث نقل و انتقال مالی از حساب بانکی مشتری به بانک دیگر میشود.

 

5- چک مسافرتی:

چکی در عرف تحت عنوان تراول چک شناخته شده و توسط بانک صادر و وجه آن در هر یک از شعب آن بانک توسط نمایندگان و گارگزاران پرداخت میگردد.

 

6-چک سفید امضاء:

این نوع چک توسط صادرکننده امضا شده ، اما نام دارنده، تاریخ چک و سایر موارد در آن درج نمیگردد.

 

7-چک مدت دار(وعده دار)

چکی که برای مدتی بعد صادر شده و تاریخ صدور و سررسید آن متفاوت است.

 

8-چک مشروط:

چکی که صادر کننده چک شرایطی را در آن قید کرده است .

 

9-چک نقل به حساب(چک رسیده):

 

صادر کننده چک بر روی آن کلمه پرداخت در حساب را می نویسد تا چک فقط از طریق نقل به حساب پرداخت شود. و  پول در حساب صادر کننده بلوکه خواهد شد. 

*سبب صرفه جوی در استفاده از اسکناس میشود.

*امنیت بسیار بالایی دارد

 

 

اقسام چک:

1-چک به حواله کرد

در این نوع از چک نام گیرنده ذکر نمیشود و شخص گیرنده میتواند آن را در بانک امضا کرده و وجه آن را بستاند و یا به دیگری انتقال دهد.

 

2-چک بسته

چکی که دو خط روی آن کشیده میشود و بانک دیگری میتواند آن را دریافت کرده و به اشخاص غیر رسمی پرداخت نمی شود.

 

3-چک بی محل

چکی که صادرکننده آن پول یا اعتبار نزد محال علیه چک (بانک ) نداشته باشد

*اگر بعد از تاریخ صدور چک، وجه آن را بردارد و کمتر از مبلغ چک موجودی داشته باشد باز هم چک بی محل به شمار می رود.

 

 

 برخی نکات مهم قانونی چک:

1-در حکم سند لازم الاجرا است .

2-وصول چک فقط در تاریخ مندرج و یا پس از آن انجام میشود.

3-در صورت برگشت و عدم پرداخت چک، دارنده آن میتواند وجه چک یا باقی مانده آن را وصول کند.

4-دانده چک میتواند محکومیت صادرکننده چک نسبت به پرداخت کلیه خسارات و هزینه ها را از دادگاه تقاضا کند.

5-کلیه خسارات و هزینه های وارده شده به علاوه هزینه های دادرسی و حق الوکاله بر اساس نرخ تورم قابل مطالبه است .

6-در صورتی که مبلغ موجود در نزد بانک کمتر از مبلغ چک باشد. بانک به تقاضای دارنده موظف است که مبلغ موجود را تسلیم کند و در این صورت چک نسبت به مبلغ پرداخت نشده بی محل مسوب میشود.

7-شخصی که چک پس از برگشت به او منتقل میشود حق شکایت کیفری ندارد مگر انتقال به صورت قهری باشد (ارث رسیده باشد)

8-هرگاه بعد از شکایت کیفری، شاکی چک را به دیگری انتقال دهد یا حقوق خود را نسبت به چک به هر نحو دیگری واگذار نماید، تعقیب کیفری موقوف می‌شود

 9-چنانچه قبل از صدور حکم قطعی، شاکی گذشت کند یا متهم وجه چک و خسارت تاخیر را نقدا پرداخت نماید و یا موافقت شاکی خصوصی را بدست بیاورد، مرجع رسیدگی قرار توقف تعقیب را صادر میکند. 

10-مطابق ماده 7 قانون صدور چک، مجرم صدور چک بلامحل به مجازات های زیر محکوم خواهد شد:

-مبلغ مندرج در متن چک کمتر از ده میلیون ریال، به حبس تا حداکثر شش ماه محکوم میشود.

-مبلغ مندرج در متن چک ازده میلیون ریال تا پنجاه میلیون ریال، به حبس از 6 ماه تا یکسال محکوم میشود.

-مبلغ مندرج در متن چک بیشتر از پنجاه میلیون ریال باشد به حبس از یکسال تا دو سال و ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت 2 سال محکوم خواهد شد.