چک
تعریف:
نوشته ای است که به واسطه آن صادر کننده به بانک دستور می دهد تا مبلغی را از حساب جاری صادر کننده به دارنده چک در موعد آن پرداخت نماید.
*چک سند عادی تجاری است و طبق ماده ۲ قانون صدور چک مصوب سال 1382، در حکم اسناد لازم الاجرا میباشد.
* وسیله ای برای پرداخت و یا دریافت وجه است و به این علت وسیله ای برای کسب اعتبار نیست.
ارکان چک:
1-صادر کننده چک: صادر کننده در واقع صاحب حساب است و ورق چک را تکمیل و امضا میکند.
2-دارنده چک:
شخصی که چک برای او صادر و یا کسی که با پشت نویسی یا وراثت، چک به او منتقل شده است.
*چک در وجه شخص معین هم میتواند صادر شود.
*طبق قانون صدور چک ( که قانون ناظر بر شکایت کیفری از چک است ) تنها دارنده چک میتواند اقدام به شکایت کیفری از چک برگشتی نماید
* وجه تنها به کسی که چک به نام او صادر یا پشت نویسی شده پرداخت میشود و به موجب این، صدور چک در وجه حامل ممنوع میباشد.
3-محال علیه:
معنی محلی که محل یا پول در آنجا وجود دارد و نگهداری می شود
*در اسناد تجاری، مُحل به معنای پول است و چک بی محل یعنی چکی که پول در حساب آن وجود ندارد.
نکات مهم برای صدور چک:
-صدور چک بدون قلم خوردکی و خط خوردگی
*در زمان خط خوردگی میتوان در پشت چک، کلمه یا عدد درست را نوشت و با امضاء تایید کرد.
-نوشتن مبلغ وتاریخ چک به عدد و حروف
-نوشتن محل صدور چک و امضاء چک
*چک تنها با امضا معتبر است و درج مهر و یا اثر انگشت به جای امضاء قابل قبول نیست.
-صادر کننده باید در هنگام نوشتن چک به اندازهٔ مبلغ مندرج در آن، در حساب خود وجه نقد، اعتبار یا پشتوانهٔ قابل تبدیل به وجه نقد داشته باشد.
انواع چک:
مطابق ماده 1 قانون چک، انواع چک عبارت است از:
1-چک عادی:
چکی که صاحب حساب، آن را در وجه سایر افراد صادر میکند و دارنده آن تضمینی جز اعتبار صادرکننده آن ندارد.
2-چک تایید شده:
این نوع چک بر خلاف چک های عادی به علت تایید وجود وجه توسط بانک از اعتبار پرداختی بالاتری برخوراست. و تایید بانک بدین صورت است که حساب صادر کننده را به میزان مبلغ مندرج در چک جدا و مسدود میکند و وجه تایید شده را تنها به دارنده چک پرداخت مینماید.
3-چک بانکی (تضمین شده):
به تقاضای مشتری توسط بانک صادر شده و در وجه خود بانک صادر کننده و یا یکی از شعب همان بانک خواهد بود . همچنین چکی که در اکثر قوانین جزایی و حقوق کیفری مانند اسکناس است و جعل آن نیز مستوجب قواعد جرم جعل اسناد رسمی برداشت میشود.
*مزیت این چک این است که پرداخت وجه توسط بانک تضمین میشود.
4-چک بین بانکی یا رمز دار:
چکی که به درخواست مشتری توسط بانک برای یکی از بانکهای دیگر در سطح کشور همراه با رمز صادر شده. و باعث نقل و انتقال مالی از حساب بانکی مشتری به بانک دیگر میشود.
5- چک مسافرتی:
چکی در عرف تحت عنوان تراول چک شناخته شده و توسط بانک صادر و وجه آن در هر یک از شعب آن بانک توسط نمایندگان و گارگزاران پرداخت میگردد.
6-چک سفید امضاء:
این نوع چک توسط صادرکننده امضا شده ، اما نام دارنده، تاریخ چک و سایر موارد در آن درج نمیگردد.
7-چک مدت دار(وعده دار)
چکی که برای مدتی بعد صادر شده و تاریخ صدور و سررسید آن متفاوت است.
8-چک مشروط:
چکی که صادر کننده چک شرایطی را در آن قید کرده است .
9-چک نقل به حساب(چک رسیده):
صادر کننده چک بر روی آن کلمه پرداخت در حساب را می نویسد تا چک فقط از طریق نقل به حساب پرداخت شود. و پول در حساب صادر کننده بلوکه خواهد شد.
*سبب صرفه جوی در استفاده از اسکناس میشود.
*امنیت بسیار بالایی دارد
اقسام چک:
1-چک به حواله کرد
در این نوع از چک نام گیرنده ذکر نمیشود و شخص گیرنده میتواند آن را در بانک امضا کرده و وجه آن را بستاند و یا به دیگری انتقال دهد.
2-چک بسته
چکی که دو خط روی آن کشیده میشود و بانک دیگری میتواند آن را دریافت کرده و به اشخاص غیر رسمی پرداخت نمی شود.
3-چک بی محل
چکی که صادرکننده آن پول یا اعتبار نزد محال علیه چک (بانک ) نداشته باشد
*اگر بعد از تاریخ صدور چک، وجه آن را بردارد و کمتر از مبلغ چک موجودی داشته باشد باز هم چک بی محل به شمار می رود.
برخی نکات مهم قانونی چک:
1-در حکم سند لازم الاجرا است .
2-وصول چک فقط در تاریخ مندرج و یا پس از آن انجام میشود.
3-در صورت برگشت و عدم پرداخت چک، دارنده آن میتواند وجه چک یا باقی مانده آن را وصول کند.
4-دانده چک میتواند محکومیت صادرکننده چک نسبت به پرداخت کلیه خسارات و هزینه ها را از دادگاه تقاضا کند.
5-کلیه خسارات و هزینه های وارده شده به علاوه هزینه های دادرسی و حق الوکاله بر اساس نرخ تورم قابل مطالبه است .
6-در صورتی که مبلغ موجود در نزد بانک کمتر از مبلغ چک باشد. بانک به تقاضای دارنده موظف است که مبلغ موجود را تسلیم کند و در این صورت چک نسبت به مبلغ پرداخت نشده بی محل مسوب میشود.
7-شخصی که چک پس از برگشت به او منتقل میشود حق شکایت کیفری ندارد مگر انتقال به صورت قهری باشد (ارث رسیده باشد)
8-هرگاه بعد از شکایت کیفری، شاکی چک را به دیگری انتقال دهد یا حقوق خود را نسبت به چک به هر نحو دیگری واگذار نماید، تعقیب کیفری موقوف میشود
9-چنانچه قبل از صدور حکم قطعی، شاکی گذشت کند یا متهم وجه چک و خسارت تاخیر را نقدا پرداخت نماید و یا موافقت شاکی خصوصی را بدست بیاورد، مرجع رسیدگی قرار توقف تعقیب را صادر میکند.
10-مطابق ماده 7 قانون صدور چک، مجرم صدور چک بلامحل به مجازات های زیر محکوم خواهد شد:
-مبلغ مندرج در متن چک کمتر از ده میلیون ریال، به حبس تا حداکثر شش ماه محکوم میشود.
-مبلغ مندرج در متن چک ازده میلیون ریال تا پنجاه میلیون ریال، به حبس از 6 ماه تا یکسال محکوم میشود.
-مبلغ مندرج در متن چک بیشتر از پنجاه میلیون ریال باشد به حبس از یکسال تا دو سال و ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت 2 سال محکوم خواهد شد.